Όσα γράφω παρακάτω τα βρήκα μέσα από δική μου έρευνα στο διαδίκτυο, σε βιβλία, από ερωτήσεις σε κτηνιάτρους και από την προσωπική μου εμπειρία στη διάσωση ζώων που έχουν φάει φόλα. Επειδή, όμως, πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό θέμα με πολλές, πολύπλοκες πληροφορίες δεν θα ήταν καλό να βασιστείτε αποκλειστικά σε εμένα που δεν είμαι κτηνίατρος. Ζητήστε συμβουλή από τον κτηνίατρό σας.
Πριν ξεκινήσω την ανάλυση θέλω να τονίσω:
- σε κάθε περίπτωση δηλητηριασμού το ζώο πρέπει να μεταφερθεί άμεσα στον κτηνίατρο. Οι μέθοδοι αντιμετώπισης που αναγράφονται είναι για το χρονικό διάστημα που περνά μέχρι να μεταφερθεί.
- αν το ζώο έχει σπασμούς και γενικά δε φαίνεται σε κατάσταση να μπορεί να καταπιεί, μην προσπαθήσετε να του προκαλέσετε εμετό δίνοντάς του κάτι από το στόμα γιατί κινδυνεύει να σκοτωθεί
- το ζώο σε όλες τις παρακάτω περιπτώσεις υποφέρει από πόνο και αυτό είναι προφανές στη συμπεριφορά του
- πάντα παίρνετε δείγμα από την ύποπτη ουσία που έφαγε το ζώο ακόμα και αν δεν είστε σίγουρος/η πως πρόκειται για φόλα
- ακόμα και αν το ζώο πεθάνει, μπορείτε ακόμα να βοηθήσετε
1) Τι είναι η φόλα;
Η φόλα είναι το δηλητήριο. Οποιαδήποτε ουσία η οποία σε συγκεκριμένες δόσεις μπορεί να σκοτώσει κάποιον οργανισμό μπορεί να χαρακτηριστεί ως φόλα.
Η φόλα δεν έχει κάποια συγκεκριμένη μορφή. Είναι απλώς δηλητήριο ανακατεμένο με μία λιχουδιά που αρέσει στα ζώα. Κιμά, μπριζόλες, κροκέτες, οτιδήποτε μπορεί να φάει με ευχαρίστηση ένα ζώο.
Στην Ελλάδα οι ουσίες που χρησιμοποιούνται για δηλητηριασμό ζώων είναι κυρίως τα οργανοφωσφορικά δηλητήρια (κοινώς εντομοκτόνα), η βαρφαρίνη (ποντικοφάρμακο), τα αντιψυκτικά και ακόμα και τα τριμμένα γυαλιά.
2) Τύποι Φόλας, Συμπτώματα, θεραπεία
Παρακάτω αναφέρονται οι πιο συχνοί τύποι φόλας και η αντιμετώπισή της. Επειδή οποιαδήποτε ουσία που αποτελεί δηλητήριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν φόλα, φροντίζουμε να παίρνουμε δείγμα από αυτό που έφαγε το ζώο για να το δείξουμε στον κτηνίατρο.
Αν το ζώο μας φάει κάτι που μας φαίνεται ύποπτο δεν περιμένουμε να εμφανιστούν συμπτώματα, παίρνουμε δείγμα από την τροφή και τρέχουμε στον κτηνίατρο. Κάποιες φορές μπορεί να καθυστερήσουν τόσο πολύ τα συμπτώματα και η ζημιά στο ζώο να έχει ήδη προχωρήσει σε ανεπανόρθωτο σημείο.
Επίσης, πάντα με τις υποδείξεις του κτηνιάτρου, φροντίζουμε στα ταξίδια να κουβαλάμε το φαρμακευτικό κιτ του ζώου μας το οποίο πέρα από γάζες, μπεταντίν και τα υπόλοιπα απαραίτητα, θα πρέπει να περιέχει και αντίδοτα, επιβραδυντικά απορρόφησης δηλητηρίου και ένεση πρόκλησης εμετού.
Οργανοφωσφορικά δηλητήρια
Τι είναι: Πρόκειται για εντομοκτόνα σε υγρή μορφή ή σε σκόνη. Λόγω της εύκολης πρόσβασης που υπάρχει σε αυτά τα προιόντα είναι και η συνηθέστερη φόλα στη χώρα.Συμπτώματα: μέσα σε λίγα λεπτά από τη στιγμή που το ζώο φάει τη φόλα μπορεί να παρουσιάσει κάποια ή όλα από τα παρακάτω συμπτώματα. Πολλά σάλια, δάκρυα, οι κόρες των ματιών του μικραίνουν, μέρη του σώματος του τινάζονται ανεξέλεγκτα, έχει σπασμούς, δυσκολεύεται στην αναπνοή ή ακούγεται να "σφυρίζει" όταν αναπνέει, τρέμει, έχει διάρροια, έχει εμετό και τέλος πέφτει σε κώμα.
Θεραπεία: το ζώο πρέπει να πάει σε κτηνίατρο το γρηγορότερο δυνατόν. Στο μεταξύ εσείς μπορείτε να του χορηγήσεις πρώτες βοήθειες.
Αν και μόνο αν το ζώο έχει τις αισθήσεις του, δεν έχει σπασμούς, δεν τρέμει και γενικά είναι ικανό να καταπιεί μόνο τότε μπορείτε να του προκαλέσετε εμετό διαλύοντας αλάτι η μαγειρική σόδα σε λίγο χλιαρό νερό (30-60 cc) . Συνήθως ακολουθούμε αυτό τον τρόπο πρόκλησης εμετού αμέσως μόλις το ζώο φάει τη φόλα μιας και μέσα σε λίγα λεπτά δεν θα είναι ικανό πλέον να καταπιεί και θα κινδυνέψει να πνιγεί.
Υπάρχουν φαρμακευτικά σκευάσματα που μπορούμε να έχουμε μαζί μας και χορηγούνται στο ζώο ώστε να προκληθεί αμέσως εμετός και για να καθυστερήσουν την απορρόφηση του δηλητηρίου μέχρι το ζώο να φτάσει στον κτηνίατρο. Τέτοια σκευάσματα είναι η ένεση ατροπίνης η οποία πωλείται στα φαρμακεία και στα κτηνιατρεία, η δόση της οποία ποικίλει ανάλογα με το ζώο και τα κιλά του και προκαλεί αμέσως εμετό. Καλύτερα να συμβουλευτείτε τον κτηνίατρό σας για την ορθή χρήση της. Ένα σκεύασμα που είναι δυσεύρετο αλλά καθυστερεί την απορρόφηση του δηλητηρίου είναι τα χάπια ενεργού άνθρακα, όπως για παράδειγμα τα χάπια Norrit. Επίσης κυκλοφορεί σε σωληνάρια ή και σε άλλες μορφές.
Βαρφαρίνη (Ποντικοφάρμακο)
Τι είναι: Πρόκειται για το γνωστό σε όλους μας Ποντικοφάρμακο. Η ουσία αυτή καταστρέφει τη βιταμίνη Κ στον οργανισμό και προκαλεί αιμορραγίες και συγκέντρωση αίματος στις κοιλότητες του σώματος όπως στο θώρακα, στην κοιλιά, στον εγκέφαλο.
Συμπτώματα: Μπορεί να περάσει αρκετό χρονικό διάστημα μέχρι να εμφανιστούν συμπτώματα στο ζώο, ακόμα και μέρες. Εμφανίζονται σημάδια εσωτερικής αιμορραγίας δηλαδή κηλίδες στα ούλα ή στο σώμα του ζώου χρώματος κόκκινου, μοβ ή σκούρου μπλε. Μπορεί να εμφανιστεί αίμα στη μύτη, στο πέος, στον πρωκτό, στο στόμα.
Θεραπεία: το αντίδοτο είναι το Κονάκιο, δηλαδή η βιταμίνη Κ1, και δίνεται μετά από αναλυτικές οδηγίες του κτηνιάτρου.
Τριμμένα γυαλιά
Συμπτώματα: Εξαιρετικά θανατηφόρα φόλα. Μιας και πρόκειται και πάλι για μία μέθοδος που προκαλεί εσωτερική αιμορραγία τα συμπτώματα είναι παρόμοια με αυτά του ποντικοφάρμακου.
Θεραπεία: δεν υπάρχει συγκεκριμένο αντίδοτο για αυτό το δηλητήριο. Μεταφέρετε αμέσως το ζώο στον κτηνίατρο ώστε να προσπαθήσει να το σώσει. Μην προσπαθήσετε να προκαλέσετε εμετό σε καμία περίπτωση.
Αιθυλενική Αλκοόλη (Αντιψυκτικά)
Τι είναι: Τα γνωστά αντιψυκτικά που χρησιμοποιούνται συνήθως στα αυτοκίνητα.
Συμπτώματα: Και σε αυτή την περίπτωση τα συμπτώματα εμφανίζονται αμέσως. Εμετός, γρήγορη αναπνοή, σπασμοί, υποθερμία, έντονη δίψα και πολυουρία. Προκαλεί πολύ γρήγορα νεφρική ανεπάρκεια.
Θεραπεία: Αμέσως στον κτηνίατρο. Και πάλι χρησιμοποιούμε πρώτες βοήθειες ώστε να επιβιώσει το ζώο μέχρι να φτάσει στο γιατρείο. Χορήγηση (ΜΟΝΟ σε σκύλο) φομεπιζόλης και καθαρής αιθανόλης. Και σε αυτή την περίπτωση χρειαζόμαστε οπωσδήποτε τις υποδείξεις του κτηνιάτρου.
3) Νομική (και μη) αντιμετώπιση φόλας
Από τη στιγμή που γίνατε μάρτυρας σε περιστατικό φόλας μπορείτε να κινηθείτε νομικά εναντίον του ατόμου που την έριξε ακόμα και αν το ζώο δεν κατάφερε να επιζήσει. Θα ήταν καλό να έχετε δείγμα από τη φόλα το οποίο θα πρέπει να σταλθεί για τοξικολογική ανάλυση ή ακόμα και μάρτυρες που είδαν τον ένοχο να ρίχνει την ίδια τη φόλα. Το δείγμα αποτελεί και αποδεικτικό στοιχείο του εγκλήματος. Αν δε έχετε δει εσείς ο/η ίδιος/α τον ένοχο τότε μη διστάσετε να μάθετε, με όποιο τρόπο κρίνετε καλύτερο, τη διεύθυνσή του η αν καταφέρετε ακόμα και το όνομά του.
Μπορείτε, λοιπόν, να πάτε αμέσως στην αστυνομία με όλες τις παραπάνω πληροφορίες ή ακόμα και στο Δήμο και να καταγγείλετε το γεγονός.
Ακόμα και αν δεν έχετε δει ποιος έκανε το έγκλημα μπορείτε να κάνετε μήνυση κατ' αγνώστων.
Σε οποιαδήποτε περίπτωση πρέπει να επιμήνετε να καταγραφεί το γεγονός στο βιβλίο συμβάντων.
Μπορείτε επίσης να επικοινωνήσετε με τα φιλοζωικά σωματεία της περιοχής που σίγουρα έρχονται αντιμέτωποι με φόλες και ίσως να ξέρουν μέσα από τις εμπειρίες τους άτομα που να μπορούν να σας βοηθήσουν, αν δεν μπορούν οι ίδιοι.
Αν ακούσετε κάποιον να απειλεί να ρίξει φόλα στην περιοχή αναφέρετε αμέσως το περιστατικό στην Αστυνομία, το Δήμο και στα κοντινότερα φιλοζωικά σωματεία. Αν μπορείτε μάθε το όνομα και τη διεύθυνση του ατόμου που απειλεί να δηλητηριάσει τα ζώα.
Αν παρ' όλες τις προσπάθειές σας δεν καταφέρετε να πετύχετε κάτι νομικά τότε προσπαθήστε τουλάχιστο να προειδοποιήσετε την περιοχή σας με απλά φυλλάδια, μέσω facebook ή με προφορικό λόγο για τις φόλες που έπεσαν. Έτσι και θα βρείτε περισσότερα άτομα να σας βοηθήσουν, και πιθανότατα θα προστατέψετε περισσότερα ζώα, ιδιόκτητα και μη, από τη δηλητηρίαση και μπορεί ακόμα και να βρεθεί και ο ένοχος αφού πλέον οι ευαισθητοποιημένοι κάτοικοι της περιοχής θα δείχνουν προσοχή σε ύποπτες κινήσεις.
4) Πρόληψη φόλας
i) Πρόληψη φόλας με εκπαίδευση και χειρισμό σκύλου
Είναι πολύ πιθανό, μιας και διαβάζετε αυτό το άρθρο, να έχετε ακούσει για εκπαίδευση άρνησης φόλας. Σίγουρα μπορούμε να εκπαιδεύσουμε ένα σκύλο να μη τρώει από κάτω όταν βρίσκεται κοντά μας. Τι γίνεται όμως όταν βρίσκεται μακριά και κοντά του κείτεται μπροστά του μία λαχταριστή μοσχαρίσια μπριζόλα;
Η αναζήτηση τροφής είναι μέσα στο ένστικτο του σκύλου και είναι αδύνατο να ελεγχθεί. Για αυτό και στο παραπάνω παράδειγμα οι πιθανότητες να φάει ο σκύλος τη μπριζόλα είναι, αν όχι 100%, τότε 99%. Ο σκύλος εκείνη τη στιγμή κάνει μία συμπεριφορά τόσο φυσιολογική για τον ίδιο όσο είναι για εμάς η αναπνοή.
Η "άρνηση φόλας" γίνεται ουσιαστικά με την εκπαίδευση της εντολής "άστο". Η εντολή αυτή χρησιμοποιείται για να πει στο σκύλο να δώσει, γενικά, όσο λιγότερη σημασία γίνεται στο αντικείμενο που δε θέλουμε να πιάσει, κάτι που εκπαιδεύεται σταδιακά. Ο σκύλος υπακούει και παίρνει την ανταμοιβή του, μία λαχταριστή λιχουδιά από εμάς. Επόμενο είναι ο σκύλος , αν αφεθεί μόνος του, να φάει αυτό που βρίσκεται κάτω μιας και δεν υπάρχει η προοπτική της ανταμοιβής.
Ο σκύλος μπορεί να μάθει και με βίαιες μεθόδους να μην τρώει κάτι από κάτω. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χρήση ηλεκτρικού κολάρου. Κάτι τέτοιο όμως είναι επίσης αναποτελεσματικό. Όπως είπαμε, ο σκύλος θα φάει από κάτω γιατί όλο του το μυαλό του λέει πως πρέπει να το κάνει. Αυτή η επιθυμία, ή μάλλον η ανάγκη, του σκύλου να ακολουθήσει το ένστικτό του καθιστά ακόμα και ένα ισχυρό ηλεκτρικό σοκ άχρηστο μπροστά στη λαχταριστή μπριζόλα που βρίσκεται μπροστά του. Επίσης η χρήση του ηλεκτρικού κολάρου μπορεί να δημιουργήσει άλλα προβλήματα στη συμπεριφορά του σκύλου ή, αν χρησιμοποιηθεί λάθος, ακόμα και να ενισχύσει την ανάγκη αυτή που έχει να τρώει από κάτω.
Ποιος είναι, λοιπόν, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης σε αυτή την περίπτωση;
Σιγουρευόμαστε πως όταν βγαίνουμε βόλτα με το σκύλο μας πάντα βρίσκεται κοντά μας με τη χρήση λουριού. Μαθαίνουμε στο σκύλο μας, με τη βοήθεια θετικού εκπαιδευτή, την εντολή "άστο". Για να εκπαιδευτεί σωστά η εντολή πρέπει να ακολουθηθεί αναλυτικό πρόγραμμα και οι απλές συμβουλές στο ίντερνετ δεν αρκούν. Εφόσον ο σκύλος μας γνωρίζει την εντολή, φροντίζουμε και τη χρησιμοποιούμε στη βόλτα μας μαζί του. Επίσης, αν ζούμε σε περιοχή στην οποία τα περιστατικά φόλας είναι συχνά, μπορούμε να εκπαιδεύσουμε το σκύλο μας να αισθάνεται άνετα όταν φορά φίμωτρο και να το φορά στη βόλτα χωρίς προβλήματα και χωρίς να προσπαθεί μονίμως να το βγάλει. Έτσι, δε θα μπορεί να τρώει από κάτω άμεσα (αν το είδος τροφής είναι πχ ρύζι θα μπορεί να το γλύψει) και θα μπορούμε να τον προλαβαίνουμε. Ταυτόχρονα παρακολουθούμε όποτε μπορούμε το γύρω έδαφος σε περίπτωση που εντοπίσουμε μία ύποπτη τροφή.
Θα μπορούσε, επίσης, να γίνει εκπαίδευση ώστε ο σκύλος να μην τρώει από άλλο χέρι. Κάτι τέτοιο όμως συνήθως δεν έχει και πολλές χρήσεις.
ii) τι κάνουμε αν ο πιθανός ένοχος βρίσκεται μπροστά μας
Μη ξεχνάτε ότι ένας άνθρωπος που είναι πρόθυμος να κάνει κακό σε ένα αδέσποτο, είναι ικανός να κάνει κακό και σε άλλον άνθρωπο. Αν είστε μόνος/μόνη και δείτε κάποιον να αφήνει φαγητό κάτω, με ελάχιστα ή και κανένα ζώο τριγύρω, βράδυ και χωρίς κόσμο, καλύτερα να περιμένετε να φύγει, να καταφέρετε να αποτυπώσετε την εικόνα του στο μυαλό σας (περιγραφή στην αστυνομία) και έπειτα να συλλέξετε δείγμα και να πετάξετε το φαγητό.
iii) ενημερώνουμε και ενημερωνόμαστε
Μη διστάσετε να ζητήσετε οδηγίες και συμβουλές από τον κτηνίατρό σας για το ποια σκευάσματα που μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση φόλας μπορείτε να προμηθευτείτε, πως να τα χειρίζεστε, τη δοσολογία, το πως και που μπορεί να γίνει τοξικολογική εξέταση δείγματος φόλας, αν υπάρχει εφημερεύον κτηνιατρείο ή αν ο ίδιος ο κτηνίατρος έχει τηλέφωνο ανάγκης ή αν μπορεί να έρθει ο ίδιος στην περιοχή του περιστατικού και ό,τι άλλο σας φανεί χρήσιμο να γνωρίζετε.
Ταυτόχρονα, μπορείτε να συμβουλεύσετε τους γνωστούς σας ιδιοκτήτες ζώων (και όχι μόνο) να κάνουν το ίδιο και να μοιραστείτε όσα έχετε μάθει μαζί τους.
Αν τυχόν και διαπιστώσετε πως υπήρξε περιστατικό φόλας στην περιοχή μπορείτε να ενημερώσετε άμεσα όσους γνωρίζετε με ιδιόκτητα ζώα (και πάλι, όχι μόνο) μέσω τηλεφώνου και ίντερνετ.
Μάθετε περισσότερες πληροφορίες για το τι μπορείτε να κάνετε παίρνοντας τηλέφωνο στο τοπικό φιλοζωικό σωματείο ή γίνετε εθελοντής τους και βοηθήστε στην ευαισθητοποίηση ακόμα περισσότερων ανθρώπων εναντίον της φόλας.
Εν κατακλείδι
Η φόλα συνεχίζει να μαστίζει πολλές περιοχές της Ελλάδας ακόμα και σήμερα. Μη διστάσετε να χρησιμοποιήσετε χρήματα και χρόνο για να μάθετε πως να την αντιμετωπίσετε αποτελεσματικά. Μη διστάσετε να επισκεφτείτε τον κτηνίατρο και να κλείσετε ραντεβού αν χρειαστεί για να συζητήσετε πως μπορεί να σωθεί ένας δηλητηριασμένος σκύλος. Μη διστάσετε να προσλάβετε εκπαιδευτή ώστε να μάθετε στο σκύλο σας να μην τρώει πάντα από κάτω. Μη διστάσετε να καταγγείλετε ένα περιστατικό δηλητηρίασης. Ενημερωθείτε, ενημερώστε!
