Η ίδια η έννοια ενός
εκπαιδευτικού συστήματος που βασίζεται στην επιστήμη μπορεί να φαίνεται
αφύσικο στον κόσμο που έχει ρίζες τόσο βαθιά στην παράδοση. Κάποιοι
χειριστές κι εκτροφείς μπορεί να αντιτίθενται στις νέες μεθόδους και να
λένε όχι σ’ αυτές. Κάποιοι ίσως να θέλουν να ασχοληθούν με τις νέες
μεθόδους αλλά να μη γνωρίζουν σαφώς τη λειτουργία και τον σκοπό τους, κι
έτσι, να καταλήγουν σε συγκεχυμένα ή λάθος αποτελέσματα. Κι εξαιτίας
αυτού, να μεταδίδουν τις λανθασμένες αντιλήψεις τους και σε άλλους.Μια
Εκπαιδευτική ΕπανάστασηΤα τελευταία χρόνια μια επανάσταση συμβαίνει στον
κόσμο της εκπαίδευσης σκύλων. Μια πραγματική αλλαγή λαμβάνει χώρα.Η
παραδοσιακή εκπαίδευση ήταν ανταγωνιστική. Ο σκύλος έπρεπε να ελέγχεται
με κάθε τρόπο. Η άσχημη συμπεριφορά έπρεπε να διορθώνεται. Στην
πραγματικότητα, όλη η επικέντρωση ήταν στην παρακολούθηση για λάθη και
την τιμωρία γι’ αυτά.
Τα πράγματα βελτιώθηκαν λίγο για τα σκυλιά όταν οι άνθρωποι έμαθαν να «Επαινούν» μετά από κάθε διόρθωση.Έπειτα, αναπτύχθηκαν μέθοδοι «παρότρυνσης» – «κινήτρων», κάποιες από τις οποίες υποστήριζαν τη χρήση παιχνιδιών μέχρι και φαγητού, συνήθως μετά τη διόρθωση. Μόλις οι σκύλοι «ήξεραν» τι να κάνουν, χρειαζόταν να «προστατευτούν» (πρόληψη για να μην κάνουν λάθη).
Ο Milo Pearsall και ο Δρ Ian Dunbar, Άγγλος κτηνίατρος που ζει στις ΗΠΑ, συνέβαλαν στην κατάρριψη του μύθου ότι δεν μπορεί κάποιος να εκπαιδεύει σκυλιά πριν να γίνουν έξι μηνών. Η εφηβεία είναι η δυσκολότερη περίοδος για να αρχίσεις την εκπαίδευση ενός σκύλου! (Με τις σκληρές μεθόδους που χρησιμοποιούσαν παλιότερα, ένα κουτάβι δεν θα ήταν αρκετά δυνατό (σωματικά) για να αντέξει στην εκπαίδευση).
Ευτυχώς, κάποιοι εκπαιδευτές με ανοιχτό μυαλό, άρχισαν να παρα-κολουθούν τους ανθρώπους που εκπαίδευαν άλλα είδη, κι ιδιαίτερα τους εκπαιδευτές θαλάσσιων θηλαστικών. Εδώ και δεκαετίες, οι Bailey και η Karen Pryor και άλλοι, εκπαιδεύουν δελφίνια που κολυμπάνε ελεύθερα. Γάτες, πουλιά και δελφίνια είχαν εκπαιδευτεί χωρίς περιορισμούς για διάφορους στρατιωτικούς σκοπούς στις δεκαετίες του 40 και 50, ένα έργο που μόλις τώρα βλέπει το φως της δημοσιότητας, καθώς πριν θεωρούταν απόρρητο.
Αυτό το νέο είδος εκπαίδευσης, η Θετική Εκπαίδευση, ενθαρρύνει το σκύλο σας να σκέφτεται ενώ μαθαίνει και εξαλείφει την ανάγκη για διορθώσεις (όπως χτύπημα, απότομο τράβηγμα του λουριού ή φωνές στο ζώο).
Η Θετική Εκπαίδευση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να διδάξουμε απλές συμπεριφορές όπως το «κάτσε», το «ξάπλα», ή πιο πολύπλοκες συμπεριφορές όπως τρικ ή ασκήσεις ακρίβειας για agility. Μπορεί επίσης, να χρησιμοποιηθεί σε πολλά προβλήματα συμπεριφοράς όπως η επιθετικότητα κι ο φόβος. Καθώς αυτή η μέθοδος δεν περιέχει βία ή πόνο, είναι ιδανική για χρήση με νευρικά ή φοβικά καθώς και επιθετικά ζώα. Τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη Θετική Εκπαίδευση καθώς δεν περιέχει σπρώξιμο ή τράβηγμα του ζώου.
«Η εκπαίδευση είναι εύκολη αλλά δεν είναι απλή» – Bob Bailey
Όταν χρησιμοποιούμε τιμωρία για να κάνουμε ένα σκύλο να κάνει μια συμπεριφορά, η τιμωρία είναι αυτή που παράγει τη συμπεριφορά. Ο σκύλος δεν έχει μάθει να κάνει τη συμπεριφορά από μόνος του. Στην απουσία της τιμωρίας, συχνά, ο σκύλος δεν θα κάνει τη συμπεριφορά. Για παράδειγμα, ένας σκύλος που εκπαιδεύεται με τη χρήση τιμωρίας, συχνά δεν θα υπακούσει μια εντολή όταν βρίσκεται μακριά μας και δεν τον φτάνουμε ή όταν του βγάλουμε το «εκπαιδευτικό» κολλάρο (πνίχτης, λουρί με ηλεκτρισμό). Επίσης, ένας τέτοιος σκύλος συχνά, μαθαίνει να αποφεύγει τον εκπαιδευτή επειδή για τον σκύλο, αυτός είναι η πηγή της δυσφορίας και των δυσάρεστων εμπειριών.
ΤΑ ΣΚΥΛΙΑ «ΔΟΥΛΕΥΟΥΝ» ΕΙΤΕ ΓΙΑ ΝΑ ΚΕΡΔΙΣΟΥΝ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΕΙΤΕ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΟΥΝ ΤΗΝ ΤΙΜΩΡΙΑ
Τα σκυλιά «δουλεύουν» είτε για να κερδίσουν την ενίσχυση είτε για να αποφύγουν την τιμωρία – τα σκυλιά κάνουν αυτό που έχει αποτέλεσμα (αποδίδει) για ΑΥΤΑ. Κάποιοι άνθρωποι προτιμούν να εκπαιδεύσουν τον σκύλο τους χρησιμοποιώντας την τιμωρία αντί της ενίσχυσης. Μια συνηθισμένη εξήγηση που δίνουν γι’ αυτό, είναι ότι δεν θέλουν ο σκύλος τους «να δουλεύει για φαγητό», αλλά θέλουν «να δουλεύει γι’ αυτούς» ή «για να τους ευχαριστήσει».
Επειδή απλά, η πηγή της τιμωρίας προέρχεται από τον εκπαιδευτή δεν σημαίνει ότι ο σκύλος δουλεύει «για» τον εκπαιδευτή – ο σκύλος δουλεύει για να αποφύγει την τιμωρία που προέρχεται από τον εκπαιδευτή. Η τιμωρία έρχεται από εσάς και η ενίσχυση έρχεται από εσάς.
Η συμπεριφορά καθορίζεται από τις συνέπειες
Πες μου κι εγώ θα ακούσω
Δείξε μου κι εγώ θα δω
Δώσε μου να καταλάβω κι εγώ θα καταλάβω
Οι θετικοί εκπαιδευτές έχουν ένα σλόγκαν: «Επιβράβευσε τις συμπεριφορές που θέλεις, αγνόησε τις άλλες (που δεν θέλεις)».
Οι μέθοδοι θετικής εκπαίδευσης είναι οι πιο αποτελεσματικές στην εκπαίδευση των ζώων (αλλά και των ανθρώπων!) επειδή το ζώο παροτρύνεται για να κερδίσει μια ανταμοιβή. Οι τεχνικές θετικής εκπαίδευσης είναι ένας τρόπος γεμάτος ανθρωπιά για να εκπαιδεύσουμε τα ζώα επειδή το ζώο δεν τιμωρείται γιατί κάνει κάτι κακό ή γιατί δεν το κάνει πολύ σωστά. Το ζώο μαθαίνει ότι θα πάρει κάτι καλό γιατί κάνει κάτι ή γιατί, τουλάχιστον, πλησιάζει στη συμπεριφορά. Οι τεχνικές θετικής εκπαίδευσης βοηθάνε στη συνεχή παρότρυνση του ζώου να μάθει και «χτίζουν» την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση!
«Τα οφέλη της θετικής ενίσχυσης είναι φιλική προς το χρήση και μειώνει το στρες στο ζώο».
«Οι μέθοδοι καταπίεσης κι εξαναγκασμού πυροδοτούν μεγαλύτερα προβλήματα στη συνέχεια» – Ted Turner, από το Behavior International.
Τα Σκυλιά κάνουν αυτό που έχει Αποτέλεσμα!
Για κάθε «ακατάλληλη» συμπεριφορά που εκδηλώνει ο σκύλος σας, υπάρχει, αντ’ αυτής, μια κατάλληλη συμπεριφορά που θα μπορούσε να κάνει.
Ο στόχος σας είναι να «πιάσετε» τον σκύλο να κάνει κάτι σωστό και να ανταμείψετε απλόχερα τις σωστές συμπεριφορές ώστε να είναι περισσότερο προς όφελος του σκύλου. Αν αρέσει στο σκύλο σας να πηδάει πάνω στους ανθρώπους, αλλά αντ’ αυτού, κάθεται δίπλα σας, χαϊδέψτε τον και επαινέστε τον.
Τα σκυλιά είναι πλάσματα συνήθειας
Οι αλλαγές στη ρουτίνα προκαλούν πολλές μη κατάλληλες συμπεριφορές. Διατηρήστε με συνέπεια την ώρα φαγητού, παιχνιδιού και ευκαιριών για «λέρωμα» κάθε μέρα. Το εσωτερικό ρολόϊ του σκύλου σας είναι αρκετά ακριβές. Πώς γνωρίζουν πάντα ότι ένα μέλος της οικογένειας θα έρθει σπίτι σύντομα; Είναι εκπληκτικά!
Και λίγη πρόληψη!
Πολλά προβλήματα συμπεριφοράς είναι προβλέψιμα.
Δεν μπορείς να αναγκάσεις ένα σκύλο να θέλει να είναι μαζί σου, αλλά μπορείς να γίνεις ο ίδιος αναγκαίος στον σκύλο.
Η θεωρία της θετικής ενίσχυσης (θετικής εκπαίδευσης) βασίζεται σε ένα κύριο κανόνα:
Τα μειονεκτήματα της τιμωρίας
Η τιμωρία μπορεί να είναι λεκτική ή σωματική και σημαίνει να δίνεις στο ζώο σου κάτι δυσάρεστο αμέσως μετά αφού κάνει κάτι που δεν θέλεις να κάνει.
- Η τιμωρία κάνει λιγότερο πιθανή την επανάληψη της συμπεριφοράς.
- Η τιμωρία μπορεί να διαβρώσει την εμπιστοσύνη του σκύλου σου προς εσένα.
- Ο σκύλος μπορεί να γίνει φοβικός, να μη σε εμπιστεύεται και/ή επιθετικός, κάτι που το μόνο που θα κάνει, θα είναι να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα συμπεριφοράς.
- Η σωματική τιμωρία, δηλ, κάτι που κάνει το σκύλο να νιώθει δυσφορία ή πόνο, μπορεί να προκαλέσει το σκύλο να δαγκώσει για να υπερασπιστεί τον εαυτό του.
- Η τιμωρία μπορεί να συσχετιστεί με άλλα ερεθίσματα, συμπερι-λαμβανομένων ανθρώπων, που είναι παρόντα όταν συμβαίνει η τιμωρία. Π.χ. ένα ζώο που τιμωρείται επειδή πλησίασε πολύ κοντά σε ένα μικρό παιδί μπορεί να γίνει φοβικό ή επιθετικό προς αυτό το παιδί και προς άλλα ή και όλα γενικά, τα παιδιά.
Γι’ αυτό, η σωματική τιμωρία είναι όχι μόνο κακή για το ζώο σας, αλλά και για εσάς και για τους άλλους.
«Η καλή/σωστή εκπαίδευση χρειάζεται μια ευγενική καρδιά καθώς κι ένα ήρεμο και καλά ενημερωμένο κεφάλι…» – Konrad Most
εκπαίδευσης στο σκύλο σας είναι ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ.
Αν δεν μπορείτε ή δεν είστε πρόθυμοι να επενδύσετε το χρόνο και την προσπάθεια για να εκπαιδεύσετε και να κοινωνικοποιήσετε το σκύλο σας, ΣΚΕΦΤΕΙΤΕ ΞΑΝΑ ΑΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΑΡΕΤΕ ΣΚΥΛΟ.
Με το να ασχοληθείτε οι ίδιοι άμεσα με την εκπαίδευση του σκύλου σας, όχι μόνο θα μάθετε σημαντικά και πρακτικά εκπαιδευτικά τρικ, τεχνικές και πληροφορίες σχετικά με τη συμπεριφορά του σκύλου, αλλά, θα σας παρέχει επίσης, μια δυνατότητα να περάσετε λίγο επικεντρωμένο, «ποιοτικό χρόνο» με το σκύλο σας.
Εκπαίδευση Σκύλων: Σκεφτείτε Θετικά!
Η εκπαίδευση σκύλων θα πρέπει να είναι μια διασκεδαστική κι ευχάριστη εμπειρία για τον σκύλο σας και για εσάς. Άλλωστε, θέλουμε να αρέσει στους τετράποδους συντρόφους μας να ζούνε μαζί μας τόσο όσο αρέσει και σε μας να ζούμε μαζί τους!
Κατερίνα Χατζηγιάννη
Θετική Εκπαιδεύτρια Σκύλων
Θετική Εκπαιδεύτρια Σκύλων
