του Γιάννη Νικολακόπουλου
Μερικές φορές αναρωτιόμαστε πώς δημιουργήθηκε μία φυλή σκύλων ή γιατί σε μια φυλή αναγνωρίζουμε περισσότερους του ενός τύπους. Γιατί κάποια εκτροφή υπερέχει άλλων σε μορφολογικά ή (και) εργασιακά χαρίσματα. Γιατί και πώς υπάρχει η ικανότητα ενός επιβήτορα ή μιας μητέρας να βάζουν τη σφραγίδα των χαρακτηριστικών τους στους απογόνους τους με υψηλό ποσοστό πρόβλεψης.
Πως θα αποφύγουμε εκφυλιστικά φαινόμενα στους σκύλους. Τις απαντήσεις τις έχουν δώσει πριν πολλά χρόνια οι λάτρεις των καθαρόαιμων σκύλων, οι κυνοτέχνες, με τις μεθόδους εκτροφής.
Σήμερα με την πρόοδο της επιστήμης που ονομάζεται Γενετική και την ανάλυση του Γενετικού Κώδικα έρχεται να επιβεβαιωθεί η σκληρή δουλειά που έκαναν ταλαντούχοι Εκτροφείς βασιζόμενοι στην παρατήρηση και το πείραμα.
Οι μέθοδοι εκτροφής (αναπαραγωγής) σκύλων είναι: Α) Η Ενδογαμική ή Συγγενική που ανάλογα με το βαθμό συγγενείας διακρίνεται σε Κλειστή Αναπαραγωγή ή Γραμμική Αναπαραγωγή. Β) Η Εξωδιασταύρωση και Γ) Η Εξωφυλετική Διασταύρωση
Ας τις δούμε μία μία
Ο σκοπός της ενδογαμικής μεθόδου είναι να σταθεροποιήσει ορισμένα χαρακτηριστικά ή την επιρροή ορισμένων προγόνων πάνω στους απογόνους. Η διαδικασία ποικίλει σε βαθμίδα από την πολύ κοντινή συγγενική έως την ήπια γραμμική μέθοδο αναπαραγωγής. Παρόλο που η ενδογαμική εκτροφή μπορεί να αποβεί καταστροφική για τη γονιμότητα, τη ζωντάνια (υγεία) και την αθλητική ικανότητα στους απογόνους, μπορεί εξίσου να αποδώσει τα μέγιστα στην εγκαθίδρυση γραμμών αίματος (που σταθερά κληροδοτούν σημαντικά χαρακτηριστικά στους απογόνους τους). Επειδή οι περισσότερες φυλές δημιουργήθηκαν με τη μέθοδο της ενδογαμικής αναπαραγωγής, η εκτροφή καθαρόαιμων σκύλων είναι, εξ' ορισμού, μια μορφή ενδογαμικής αναπαραγωγής. Για μερικές φυλές έχει χρησιμοποιηθεί πολύ περισσότερο αυτή η μέθοδος απ' ότι για άλλες. (Ο βαθμός ενδογαμικής εκτροφής εξαρτάται από τον αριθμό των κοινών προγόνων, από το πόσο πίσω στο γενεαλογικό χάρτη εμφανίζονται και από το πόσο συχνά εμφανίζεται κάθε ένας από αυτούς.)
Από γενετικής απόψεως, η ενδογαμική μέθοδος έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του αριθμού των ζευγών ομοζυγωτών γονιδίων στους απογόνους. Ομοζυγωτία υπάρχει όταν δύο ζεύγη χρωμοσωμάτων έχουν το ίδιο άλληλο (γονιδιακό τύπο) στο αντίστοιχο σημείο. Επειδή δύο στενά συγγενικά άτομα τείνουν να έχουν περισσότερα ίδια άλληλα (λόγω κληρονομικότητας) απ' ότι δύο μη σχετιζόμενα άτομα, το ζευγάρωμα μεταξύ τους παρέχει μεγαλύτερες πιθανότητες να δημιουργηθούν ζεύγη ταυτόσημων αλλήλων στους απογόνους τους. Αυτή η αύξηση της ομοζυγωτίας σχετίζεται άμεσα με την εμφάνιση τόσο των επιθυμητών όσο και των επιζήμιων χαρακτηριστικών, τα οποία δεν ήταν απαραιτήτως εμφανή στον πατέρα και τη μητέρα.
Όταν χρησιμοποιούμε την ενδογαμική μέθοδο εκτροφής σκύλων αδιάκριτα, χωρίς να απομακρύνουμε από το εκτροφικό πρόγραμμα τα προβληματικά ζώα, πολλά ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά μπορεί να γίνουν κυρίαρχα στους απογόνους τους. Για παράδειγμα, μπορεί να μειωθεί η δυνατότητα αντίστασης του οργανισμού στις ασθένειες. Αυτή η μη επιλεκτική εκτροφή σχετίζεται άμεσα και με τη μείωση της γονιμότητας, την αύξηση των αποβολών και τη γέννηση νεκρών κουταβιών. Μερικές βασικές αρχές της γενετικής μας δείχνουν για ποιο λόγο αυτά τα χαρακτηριστικά σχετίζονται άμεσα με την ενδογαμική μέθοδο αναπαραγωγής.
Όταν δύο μη συγγενείς σκύλοι ζευγαρώνουν, οι πιθανότητες του συνδυασμού διαφορετικών αλλήλων στα έμβρυα είναι υψηλές. Από την άλλη πλευρά, το ζευγάρωμα κοντινών συγγενών αυξάνει τις πιθανότητες της δημιουργίας ζυγών ταυτόσημων αλλήλων (αυξάνει την ομοζυγωτία). Ως αποτέλεσμα αυτής της αυξημένης ομοζυγωτίας έρχεται η μείωση του αριθμού των ετερόζυγων ζευγών γονιδίων και, επομένως, η μείωση της ετέρωσης (δηλ. απώλεια ζωντάνιας (υγείας) και γονιμότητας). Παρόλο που η αιτία αυτής της σχέσης των αλλήλων δεν είναι ξεκάθαρη, οι γενετιστές πιστεύουν ότι αυτή είναι που συμβάλλει στη γενικότερη ποιότητα του ατόμου. Επομένως, όσο η ομοζυγωτία αυξάνεται μέσα στους σκύλους ενός εκτροφείου, τόσο μειώνεται η ελεγχόμενη από τα κυρίαρχα άλληλα ποιότητα της φυσικής κατάστασης.
Πολλά από τα ανεπιθύμητα γονίδια που επηρεάζουν τη γενικότερη υγεία και τη γονιμότητα του σκύλου, είναι υποτελή. Ευτυχώς, δεν ασκούν καμία επιρροή στην περίπτωση της ετεροζυγωτίας, αφού η επίδραση του υποτελούς αλλήλου καλύπτεται πλήρως από την επίδραση του αντίστοιχου κυρίαρχου αλληλου. Επειδή το συνολικό αποτέλεσμα της ενδογαμικής μεθόδου είναι η αύξηση της ομοζυγωτίας, αυξάνεται επίσης και ο αριθμός των ομοζυγωτών υποτελών. Έτσι, αρχίζει να βγαίνει στην επιφάνεια η επίδραση των ανεπιθύμητων υποτελών γονιδίων. Αυτή η μέθοδος δε δημιουργεί ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά, αλλά φέρνει στην επιφάνεια υποτελή άλληλα που ευθύνονται για υπάρχουσες αλλά κρυμμένες αδυναμίες στον πατέρα και τη μητέρα. Η επιτυχημένη εκτροφή απαιτεί την απομάκρυνση των κακής ποιότητας ζώων για πολλές γενεές (ώστε να καταστεί δυνατό να εξαφανιστούν κάποια από τα ανεπιθύμητα υποτελή γονίδια από τα ζώα εκτροφής) κι αυτό μπορεί να μην είναι δυνατό να γίνει από ορισμένους εκτροφείς. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο χρονικό, αλλά και οικονομικό, καθώς θα πρέπει να αλλάζει και να ανανεώνεται ο αριθμός των σκύλων του εκτροφείου.
Ίσως το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της ενδογαμικής μεθόδου είναι ότι αυξάνει την υπεροχή ατόμων σε ένα εκτροφείο και επομένως βοηθά στη δημιουργία ξεχωριστών γραμμών που κληροδοτούν τα χαρακτηριστικά τους με σταθερότητα στους απογόνους τους. Αυτή η επικράτηση - υπεροχή (η ικανότητα ενός επιβήτορα ή μιας μητέρας να βάζουν τη σφραγίδα των χαρακτηριστικών τους στους απογόνους τους με υψηλό ποσοστό πρόβλεψης) είναι το αποτέλεσμα ενός γονέα που είναι ομοζυγώτης για σημαντικά επιθυμητά χαρακτηριστικά. Όταν αυτός ο γονέας φέρει δύο ταυτόσημα άλληλα σε αντίστοιχες θέσεις ενός ζεύγους χρωμοσωμάτων, μεταδίδει αυτό το άλληλο στο ίδιο σημείο του χρωμοσώματος των απογόνων του. Εάν δύο τέτοιοι γονείς ζευγαρώσουν, οι απόγονοί τους θα φέρουν πάντα το ίδιο επιθυμητό χαρακτηριστικό. Επομένως, όσο η ενδογαμική μέθοδος αυξάνει την ομοζυγωτία, τόσο ενδυναμώνει και την επικράτηση (χαρακτηριστικών). (Αυτό βέβαια αποτελεί πλεονέκτημα μόνο αν οι γονείς είναι ομοζυγώτες για επιθυμητά χαρακτηριστικά.)
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η μέθοδος ενδογαμικής εκτροφής φέρνει στην επιφάνεια ορισμένες αδυναμίες των ζώων ενός εκτροφείου. Η αποκάλυψη αυτών των ανεπιθύμητων χαρακτηριστικών μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο μέσο για τη συνολικότερη βελτίωση σε ένα μεγάλο εκτροφικό πρόγραμμα. Θέτοντας ορισμένες κατευθυντήριες επιλογές και απορρίπτοντας με προσοχή τα άτομα που εμφανίζουν κληρονομικές αδυναμίες, ο εκτροφέας μπορεί αργά αλλά σταθερά να απομακρύνει τα ανεπιθύμητα υποτελή γονίδια από τα ζώα εκτροφής του. Η υγεία και η γονιμότητα μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά με το συνδυασμό της μεθόδου με προσεκτική επιλογή.
Ένα επιτυχημένο πρόγραμμα εκτροφής με ενδογαμική μέθοδο απαιτεί καλούς (ποιοτικούς) γεννήτορες και αυστηρή απομάκρυνση των ζώων που φέρουν τα ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά για πολλά χρόνια. Για το λόγο αυτό, η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται συνήθως από τους έμπειρους εκτροφείς, σε μεγάλα εκτροφεία για την παραγωγή εξαιρετικής ποιότητας ζώων. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την εγκαθίδρυση φυλών, ή ξεκάθαρων τύπων, όσον αφορά συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όπως το χρώμα ή το μέγεθος.
Είναιτο εκτροφικό σύστημα όπου χρησιμοποιείται η ενδογαμική μέθοδος σε υπερβολή, όπως το ζευγάρωμα μεταξύ αδελφών ή γονέων με τα παιδιά τους, Τα καταστροφικά αποτελέσματα της ενδογαμικής μεθόδου (όπως η μείωση της ζωντάνιας, της γονιμότητας, της αθλητικής ικανότητας και του μεγέθους) συνήθως γίνονται ακόμη πιο έντονα στο Κλειστό σύστημα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν οι γεννήτορες δεν είναι αρίστης ποιότητας και όταν δεν απομακρύνονται από το εκτροφικό πρόγραμμα οι προβληματικοί σκύλοι. Αυτό το σύστημα μπορεί να φέρει εξαιρετικά καλά ή ιδιαίτερα φτωχά αποτελέσματα. Η επιτυχία ή η αποτυχία εξαρτώνται από παράγοντες όπως ο σχεδιασμός, οι γεννήτορες, ο αποκλεισμός των προβληματικών σκύλων από την αναπαραγωγή, την πληρότητα του γενεαλογικού χάρτη, την απόδοση σε εκθέσεις μορφολογίας και αγώνες εργασίας κ.λ.π. Η αδιάκριτη εφαρμογή αυτού του συστήματος μπορεί να αποβεί καταστροφική για τη συνολική ποιότητα των απογόνων. Για να αποφευχθεί η καταστροφή, πριν χρησιμοποιηθεί αυτή η μέθοδος, θα πρέπει να γίνει προσεκτική μελέτη των αρετών και των αδυναμιών των γεννητόρων. Μόνο αρσενικοί και θηλυκές της καλύτερης ποιότητας μπορούν να χρησιμοποιηθούν με σχετική ασφάλεια σε ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα Κλειστής εκτροφής.
Το κλειστό σύστημα εκτροφής αποτελεί πολύτιμο αρωγό για τη γενετική έρευνα, αφού φέρνει στην επιφάνεια τους κρυμμένους γονότυπους που φέρει ένα άτομο. Λόγω της ακραίας φύσης της μεθόδου και της πιθανότητας να προκαλέσει ανεπιθύμητα αποτελέσματα στους απογόνους, το κλειστό σύστημα εκτροφής δε χρησιμοποιείται συχνά από τους εκτροφείς σκύλων. Ορισμένοι εκτροφείς, που έχουν μεγάλο και καλά οργανωμένο πρόγραμμα, μπορεί να χρησιμοποιήσουν αυτό το σύστημα για να ελέγξουν τους απογόνους των επιβητόρων τους. (Μια μέθοδος ελέγχου επιβητόρων είναι το ζευγάρωμά του με πολλές από τις κόρες του. Η μελέτη των απογόνων καθορίζει το αν εκείνος φέρει ανεπιθύμητα γονίδια κρυμμένα σε ετεροζυγωτική κατάσταση.) Αφού ο επιβήτορας αποδείξει ότι είναι εξαιρετικού γονοτύπου, ο έμπειρος εκτροφέας μπορεί να αποφασίσει να συνεχίσει μ' αυτή τη μέθοδο για να αυξήσει την υπεροχή των μελλοντικών γεννητόρων
Η μέθοδος της Γραμμικής Αναπαραγωγής είναι η πλέον συντηρητική μορφή ενδογαμικής εκτροφής και συνήθως σχετίζεται με αργή βελτίωση και περιορισμένο κίνδυνο παραγωγής ανεπιθύμητων ατόμων. Αφορά το ζευγάρωμα μεταξύ κοντινών ή μακρινών συγγενικών σκύλων, αλλά δε βασίζεται στις διαρκείς συζεύξεις μεταξύ πατέρα-κόρης, μητέρας-γιου ή αδελφού-αδελφής. Ο κύριος σκοπός της γραμμικής εκτροφής είναι η μετάδοση ενός μεγάλου ποσοστού γονιδίων ενός εξαιρετικού προγόνου από γενιά σε γενιά χωρίς να προκληθεί αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης ανεπιθύμητων χαρακτηριστικών, γεγονός που συμβαίνει με την ενδογαμική μέθοδο.
Επειδή η μέθοδος της γραμμικής αναπαραγωγής δε βασίζεται απόλυτα στο ζευγάρωμα πολύ συγγενών ατόμων (με πολύ όμοιους γονότυπους), δεν προκαλεί υποχρεωτικά ταχεία αύξηση στα ζεύγη των ομοζυγωτών γονιδίων. Ως εκ τούτου, δε φέρνει στην επιφάνεια τα ανεπιθύμητα υποτελή γονίδια με τόσο εκτενή τρόπο όσο το κλειστό σύστημα. Για το λόγο αυτό, η γραμμική αναπαραγωγή είναι, σε γενικές γραμμές, το ασφαλέστερο συγγενικό πρόγραμμα εκτροφής για τους περισσότερους εκτροφείς.
Το εντατικό ενδογαμικό πρόγραμμα (και η αυξημένη ομοζυγωτία που συνεπάγεται) συχνά σχετίζεται άμεσα με μια αύξηση στην έκφραση πολλών ανεπιθύμητων χαρακτηριστικών. Επομένως, ο εκτροφέας που στηρίζεται στη γραμμική αναπαραγωγή θα πρέπει να μελετάει τους γενεαλογικούς χάρτες των γεννητόρων κάθε πιθανού ζευγαρώματος με προσοχή και να καθορίζει το αν τα δύο ζώα που θα χρησιμοποιηθούν έχουν κοντινή σχέση καθώς και το πόσο κοντινή είναι η σχέση αυτή. Ακολουθώντας συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές, ο εκτροφέας μπορεί να περιορίσει την ενδογαμική μέθοδο (και επομένως την ομοζυγωτία) στα ζώα εκτροφής του, αυξάνοντας ταυτόχρονα την επιρροή ενός κοινού προγόνου σε ολόκληρη τη γραμμή αίματος
Με τον όρο αυτό χαρακτηρίζουμε το ζευγάρωμα δύο σκύλων που δεν έχουν καμία συγγένεια μεταξύ των, στην περίπτωση αυτή δεν μπορούμε να έχουμε την παραμικρή ένδειξη για τα αποτελέσματα του ζευγαρώματος. Θα πρέπει να δώσουμε μεγάλη προσοχή στο φαινότυπο των γεννητόρων ή (και) στις εργασιακές των αρετές.
CROSSBREEDING : ΕΞΩΦΥΛΕΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΗ
Η εξωφυλετική διασταύρωση είναι το ζευγάρωμα δύο σκύλων που ανήκουν σε διαφορετικές φυλές. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία ετέρωσης, απότομης αύξησης δύναμης (υγείας) και γονιμότητας, που προκαλείται από την αύξηση την ετεροζυγωτίας. Επειδή οι σκύλοι από διαφορετικές φυλές συνήθως φέρουν πολύ διαφορετικούς γονότυπους, αυτή η μέθοδος προκαλεί μια ακόμη πιο ακραία μορφή ετέρωσης. Η πιθανότητα συμβολής ταυτόσημων αλλήλων από κάθε γονέα προς τους απογόνους είναι πάρα πολύ απίθανη. Η ετέρωση από την εξωφυλετική μέθοδο εκτροφής συχνά φαίνεται ως μια ξαφνική βελτίωση φυσικών χαρακτηριστικών, όπως το μέγεθος, η αντοχή, η αντίσταση στις ασθένειες κ.λ.π. Νέες φυλές εγκαθιδρύονται μερικές φορές από τα ζευγαρώματα μελών δύο ή περισσοτέρων φυλών και την προσεκτική ενδογαμική αναπαραγωγή των αρχικών απογόνων αυτών των ζευγαρωμάτων. Η εξωφυλετική αναπαραγωγή εισάγει (αρχίζει) την επιθυμητή αλλαγή, ενώ η ενδογαμική μέθοδος εκτροφής αυξάνει την πιθανότητα μετάδοσης των χαρακτηριστικών με σταθερό τρόπο από γενιά σε γενιά.
Ευχαριστούμε τον Γιάννη Νικολακόπουλο εκτροφέα Cocker Spaniel, (Kalliston Hellas) για την άδεια αναδημοσιεύσης του
άρθρου του.
labradors.gr
